ZOALS DE WIND WAAIT, WAAIT MIJN JASJE

Na Johannes Paulus II is ook paus Benedictus XVI door de knieën gegaan op het punt van veroordeling van de kolonisatie. Volgend op zijn bezoek aan Brazilië van begin mei 2007, verklaarde hij dat er bij de missionering van Amerika door de Spanjaarden en de Portugezen een en ander mis was gegaan. Kort gezegd: het Kruis had zich verbreid met behulp van het Zwaard. En dat is fout.

In 1892, bij het vierhonderdjarig jubileum van de Ontdekking door Columbus, werd de kolonisatie over het algemeen als een zegen beschouwd, en wel aan beide zijden van de Oceaan. Sinds 1992, bij het vijfhonderdjarig jubileum, regent het klachten. Columbus en zijn gevolg zouden authentieke culturen hebben vernietigd, moord en verderf hebben gezaaid, zich schandelijk hebben verrijkt, ziekten hebben gebracht, genocides hebben veroorzaakt. Het verhaal is bekend.

Maar het is een humanistisch verhaal dat teruggaat op de kritiek van de Verlichting. En bij die kritiek heeft het moderne christendom zich aangesloten. Christus zou de verbreiding van het Geloof door geweld met kracht hebben veroordeeld, luidt het moderne standpunt. Dus bood paus Johannes Paulus II in 2000 zijn verontschuldigingen aan voor de ruwheid waarmee het Evangelie aan de oorspronkelijke bewoners van de Nieuwe Wereld was opgedrongen. Wel erkennen de pausen dat de missionarissen destijds verzachtend hebben gewerk; en voor wie dat niet genoeg is, dient de onvolprezen aanklacht van de dominicaan Bartolomé de las Casas - wiens Breve Historia de la Destrucción de las Indias destijds, in het kader van de Tachtigjarige Oorlog van de Nederlanden tegen de Spaans tirannie, druk op druk beleefde vanuit Antwerpen. Spanje – zo poneerde deze diatribe – had in zijn Westelijke Indiën wreed om zich heen geslagen en massa’s onschuldige natuurmensen uitgeroeid. Zo simpel is het.

Onze tijd heeft makkelijk praten. Gewapend met het humanitarisme, de rechten van de mens, de vrijheid en de democratie menen wij te weten dat alles wat aan de Verlichting voorafging duisternis en barbarij was. Dat in de “barbaarse duisternis”het Geloof sociaal iets betekende, laat de verlichte en gemarginaliseerde christenen onverschillig. Want wij zijn inmiddels tot de jaren des verstands gekomen en internationale instanties houden de medemenselijkheid in stand. Wij hebben een wereldgeweten dat unaniem alles wat niet democratisch is afwijst. Dus toen paus Benedictus in Brazilië hoorde hoe erg het daar ooit uit naam van Christus was toegegaan, vielen de schellen van zijn ogen. Fervente paushangers roepen zelfs dat Benedictus dit allemaal en allang heel goed wist. De kolonisatie heeft nooit gedeugd.

Ondertussen is het wel zo dat Rome aan die kolonisatie een katholiek continent heeft overgehouden, en dat is geen overbodige luxe in een tijd van leegloop en neergang. Ook al worden de Latijns-Amerikaanse landen geïnfiltreerd door evangelische sekten van Noord-Amerikaanse huize, en ook al komen er her en der bijgelovige rituelen voor, Latijns Amerika blijft in de grond katholiek. Iedere stad van enige omvang is er met haar kathedraal en haar heilige week, haar Maria-feestdagen en andere publieke manifestaties het bewijs van. Ga naar Bangkok, Peking, Djakarta of Tokyo en – met uitzondering van Manila – iedereen begrijpt wat op dit punt het verschil is met Rio de Janeiro, Mexico Stad, Lima of Buenos Aires. Latijns Amerika is katholiek en westers, excentrisch westers weliswaar, maar ontegenzeggelijk westers. Daar mogen de pausen de Spaanse Kroon dankbaar voor zijn. Maar het Spanje dat zich terugveroverde op de islam, dat Rome voor Turkse overheersing behoedde, dat Amerika voor het Evangelie won…, dat Spanje wordt sinds 1992 door de katholieken niet meer zo gewaardeerd. Het was ook het Spanje van de vermaledijde generaal Franco. Katholiek weliswaar, maar een fascist. Van dat “zwarte Spanje” distantieert het moderne katholicisme zich, inclusief het moderne pausdom.

Pausen hoeven geen historisch inzicht te hebben. In onze tijd van vrijheid en democratie zullen ze het oor laten hangen naar de communis opinio. Alom in de Latijns-Amerikaanse landen manifesteren zich groeperingen en regeringen die het verleden aanklagen. Het slachtofferschap werkt. Wie van slaven afstamt, krijgt monumenten en wellicht schadevergoeding voor wat de voorouderlijke beulen hebben aangericht. Wie van indianen afstamt, krijgt gehoor. Het punt is alleen dat de eisers geen indianen zijn, maar linkse intellectuelen die de indianen gebruiken voor hun zaakjes. En daar had de paus doorheen kunnen kijken. Misschien doet ie dat ook wel, maar de druk is te groot. Populair zijn is, waar het even kan, geboden. Als je op het vlak van de moraal impopulaire standpunten in moet nemen, moet je op het vlak van geschiedenis, filosofie, literatuur, kunst vooral concessies doen. Dat is de reden waarom op dat vlak ook geen katholieke stemmen meer worden gehoord.