Wonderlijk dagboek van een Farc-leider

Onderstaande boekrecensie verscheen van de hand van René ter Steege in 'Het Parool' d.d. woensdag 18 november 2009.

Een usb-stick die aan de Nederlander Robert Lemm werd gestuurd, leidde tot de 'autobiografie' van Raúl Reyes, de geliquideerde leider van de Colombiaanse guerrillagroepering Farc.

Robert Lemm wil zijn bron niet prijsgeven, maar is hem of haar zeer dankbaar. In Amsterdam kreeg de hispanist een usb-stick toegestuurd van 'een kennis' uit Ecuador. Die bevatte een schat aan persoonlijke en politieke notities van Raúl Reyes.

Zoveel, dat Lemm besloot er een 'gereconstrueerde autobiografie' van te maken. De schrijver en vertaler zei dat onlangs bij de presentatie van zijn boek in Amsterdam.

Raúl Reyes gold als de 'tweede man' van de Farc, naast de historische leider Manuel Marulanda. Volgens Lemm was Reyes de laatste jaren de man die het in feite voor het zeggen had. Hij gold ook als de belangrijkste cipier van politica Ingrid Betancourt, die 2 juli vorig jaar met een list door het Colombiaanse leger werd bevrijd uit de klauwen van de extreem linkse guerrilla's.

Vier maanden eerder had het Colombiaanse leger met Operatie Phoenix het guerrillakamp van Reyes in Ecuador vernietigd. Reyes kwam om. In het kamp trof een Ecuadoraanse militair de usb-stick aan die uiteindelijk bij Robert Lemm zou zijn beland.

Maar bij de presentatie van zijn boek vertelde Lemm dat hij in de Spaanstalige wereld beschikt over een 'concurrent'. Ook de Ecuadoraanse socioloog Julio César Vizuete Larrea schreef een 'dagboek' van Raúl Reyes. Dat kwam Vizuete Larrea vorige maand in Ecuador op arrestatie te staan 'wegens bedreiging van de staatsveiligheid'. Ecuadoraanse bestuurders spreken smalend van een 'zogenaamd dagboek', dat volgens Vizuete Larrea werd bijgehouden tot een paar weken voor Reyes' gewelddadige dood.

Volgens de Ecuadoraanse krant El Comercio blijkt uit het dagboek van Vizuete Larrea dat de linkse president van Ecuador, Rafael Correa, de Farc allerlei faciliteiten toestaat. In ruil daarvoor helpt de Farc hem financieel bij zijn verkiezingscampagnes.

Dat soort informatie kan in Latijns-Amerika gevaarlijk zijn voor de boodschapper, bewijst ook het lot van Vizuete Larrea. De man beweert dat hij zeventien schriften heeft volgeschreven tijdens gesprekken met Raúl Reyes en die, keurig in een computer heeft geordend tot een boek.

Dus moet dit gaan over en ander dagboek dan dat waarop Robert Lemm de hand legde, in de vorm van een usb-stick. Of toch niet? Lemm blijft het antwoord schuldig. Hij sluit zelfs niet uit dat hij wordt gemanipuleerd, maar dat was voor hem geen belemmering een nieuw werk toe te voegen aan zijn oeuvre, met Bloedjas, een kroniek van Latijns-Amerikaanse dictators, als één van de hoogtepunten.

De 'autobiografie' is dus een wonderlijk boek geworden, dat je kunt lezen als 'politique-fiction' - waarbij Lemm gewaagde veronderstellingen uit over wat echt met Raúl Reyes is gebeurd - of als een blik op de recente geschiedenis van Colombia.

Dat laatste gebeurt aan de hand van Reyes' dagboek, dat keurig begint met zijn jeugd, zijn activiteiten voor de Communistische Partij, zijn vakbondswerk en zijn aansluiting bij de Farc, de Gewapende Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia. Hij heeft een hekel aan Ingrid Betancourt, een 'bourgeois' dame die niet onder de indruk is van zijn status en hem geregeld uitkaffert.

Uit het dagboek blijkt niet of Reyes de Nederlandse guerrillera Tanja Niemeijer ooit heeft ontmoet, maar hij vermeldt haar wel enkele malen in uiterst lovende zin.

Is dit nu echt gebeurd? Beter is misschien zich die vraag niet te stellen en zich 'gewoon' door Lemms boek te laten meeslepen.

Robert Lemm: De autobiografie van Raúl Reyes, uitgeverij Aspekt, EUR 19,95.